geschiedenis

Ego-literatuur: de cirkel rond

Nu Nazomer. Zestig brieven aan Stella is verschenen, werk ik verder aan deel IX van mijn serie literaire dagboeken. Dit deel gaat over de jaren 1989-1990. Inmiddels zijn we ruim vijfendertig jaar verder en opnieuw merk ik wat een vreemd en onbetrouwbaar mechanisme het geheugen is.

De basis voor het literair dagboek zijn mijn dagboekaantekeningen uit die tijd. Daarin kom ik veel bekends tegen, maar ook een aantal verrassingen. Zo herinner ik me wel een reünie uit 2007 van de lagere school in Hendrik-Ido-Ambacht waar ik van 1974 tot 1977 als onderwijzer werkte, maar niet dat er ook op zaterdag 23 september 1989 zo’n bijeenkomst was, waar ik het kennelijk bijzonder naar mijn zin had. Wat ik me dan weer wel herinner is de kampeerweek in augustus 1989 op de camping van de Aristotelesuniversiteit van Thessaloniki in Posidi op het schiereiland Kassandra. Daar kwam ik vandaan met een opgezwollen, pijnlijke enkel vanwege de dazen.

Het zal nog even duren voor het manuscript gereed is, maar ik ben benieuwd wat voor verdraaiingen of kronkels van mijn geheugen ik nog ga ontdekken. Het is een bekend feit dat het geheugen nogal selectief en onnauwkeurig is. Dat pleit tegen het hechten van al te veel waarde aan mondelinge geschiedenis, in goed Nederlands ook wel oral history genoemd. Daar kun je alleen maar belang aan hechten als de beweringen worden ondersteund door documenten. Bijvoorbeeld brieven of dagboeken, waarmee de cirkel rond is. Daarom vind ik het zo leuk dat de Dordtse boekenmarkt, op 6 juli 2025, in het teken staat van de ego-literatuur en dat ik daar ook een bijdrage aan mag leveren.

Foto: dichteres Stella Timonidou op de Dordtse boekenmarkt (© Kees Klok)

Door Kees Klok|2025-06-03T08:38:33+00:003 juni, 2025|Tags: boeken, geschiedenis, literatuur, Stella|0 Reacties

Lees meer

De Witt

Een van de mooie dingen van het internet is, dat ik in Griekenland gewoon naar OVT kan luisteren, dat geweldige programma op Radio1. Zojuist werd daar gesproken over de tentoonstelling De wereld van Johan de Witt, de grote staatsman uit de zeventiende eeuw. Deze week werd hij geopend in het Dordrechts Museum. Uiteraard, Johan de Witt en zijn broer Cornelis waren zonen van Dordrecht. Ze bezochten de Latijnse school in het voormalige clarissenklooster in de Nieuwstraat, waar nu stadsbrasserie en filmtheater De Witt zit.

De spreker was buitengewoon lovend over de tentoonstelling en de bijbehorende catalogus. Als ik binnenkort terug ben in Dordrecht ga ik hem snel bekijken. Johan de Witt was niet alleen een van de belangrijkste politici uit de zeventiende eeuw, maar ook een begaafd wiskundige. Zijn broer Cornelis stond een beetje in zijn schaduw, al had hij ook zijn verdiensten als burgemeester van Dordrecht, ruwaard van Putten, baljuw van de Beierlanden en gedeputeerde namens de Staten-Generaal bij de vloot. Hij was in die functie aanwezig bij de Tocht naar Chatham in 1667.

Ik vertel als stadsgids Engelse bezoekers altijd met enig genoegen dat de achtersteven van het Engelse vlaggeschip, de Royal Charles, bij die gelegenheid naar de Republiek gesleept, zich nog altijd in het Rijksmuseum bevindt. Dat doe ik bij het standbeeld van de gebroeders op de Visbrug, schuin tegenover het geboortehuis van mijn grootvader. Dat ik een groot deel van mijn jeugd in de Cornelis de Wittstraat woonde is dan weer geen onderdeel van het verhaal.

Foto: auteur

Door Kees Klok|2025-04-27T10:05:02+00:0027 april, 2025|Tags: Dordrecht, geschiedenis, miniatuur|0 Reacties

Lees meer

Opblaaskronen

Vandaag wordt de paus begraven en wordt in Nederland koningsdag gevierd. Je kunt dus wel spreken van een bijzondere zaterdag. De paus was ongetwijfeld iemand die het goed bedoelde wat de armen in de wereld betreft, maar toch ook het hoofd van een instituut dat staat voor veel dat de ellende in de wereld in stand houdt. Bijvoorbeeld door hoe ze daar denken over abortus, anti-conceptie en euthanasie. Een instituut dat ooit in deze vorm is ontstaan om het Romeinse staatsbestuur te ondersteunen. Handig gedaan van die keizers, alleen zijn de laatste resten van het Romeinse rijk, dat we kennen als Byzantium, al in de vijftiende eeuw verdwenen. Het westelijke deel trouwens al veel eerder.

Koningsdag wordt een dag te vroeg gevierd, vanwege de opvattingen van een religieuze minderheid over de zondagsrust. Ik ben niet tegen rekening houden met minderheden, dat hoort ook bij de democratie, iets wat die grootsmoel van de PVV nooit heeft begrepen. Wat mij betreft is die koningsdag op de 26e dus prima, maar ik ben blij dat ik hem ga missen. Lekker ver van Nederland, zodat ik niet al die in oranje gehulde clowns hoef te zien.

Er was een tijd dat Stella en ik koninginnedag weleens vierden bij vrienden in Amsterdam of Arnhem. Lang geleden, toen het nog geen uitzinnig gebeuren was. Arme koninklijke familie, die zich weer een dag onder de oranje opblaaskronen moet mengen. Geef mij desnoods dan maar een defilé voor paleis Soestdijk met kleurrijke, swingende dames uit de overzeese gebiedsdelen.

Door Kees Klok|2025-04-27T10:10:42+00:0026 april, 2025|Tags: geschiedenis, herinneringen, miniatuur|0 Reacties

Lees meer

Vrolijk Pasen!

De ‘Anastasi’ de verrijzing van Christus, werd in de buurt gevierd met wat bescheiden knalvuurwerk. Veel had het niet om het lijf. Bij de buurtkerk zal het druk zijn geweest, te oordelen naar de vele deelnemers aan de traditionele processie van Goede Vrijdag. Klokslag twaalf uur komt de pope naar buiten om het licht met de gelovigen te delen, die dat weer onder elkaar doorgeven. Daarna wordt het tijd voor een feestmaal, thuis met familie of in een restaurant. Nu ja, gelovigen, de aanwezigen, want je maakt mij niet wijs dat al die mensen het opstandingsverhaal werkelijk geloven

Ik ben thuis gebleven. Het is mooi, dramatisch toneel, maar ik ben het stadium van de kinderlijke naïviteit en aanklevend geloof in de bijbelse verhalen al heel lang ontgroeid. Ik heb, hoewel opgegroeid in een verlicht, remonstrants gezin, zodat de refo’s het niet geloven, op de zondagsschool in Dordrecht degelijk les gehad in bijbelse geschiedenis. Daar was geen ontkomen aan, want mijn vader gaf er les. Ik heb later aan de opgedane kennis veel gehad tijdens mijn studie geschiedenis, met als bijvak kunstgeschiedenis. Er is tenslotte een hele cultuur op de menselijk wanen uit verre tijden gebouwd, zij het een nogal gewelddadige, zoals de geschiedenis ons toont, en die kun je maar beter van binnenuit leren kennen.

Het christendom heeft vele gezichten en die zijn niet allemaal even fraai. Wie kennis wil nemen van de gewelddadigheid van het vroege geloof moet The Darkening Age van Catherine Nixey maar eens lezen. Vrolijk Pasen!

Door Kees Klok|2025-04-20T09:06:01+00:0020 april, 2025|Tags: geschiedenis, Griekenland|0 Reacties

Lees meer

Wijsheid en fatsoen

Ik geef toe: ik verschuil me graag in het verleden. Vooral nu een gezelschap extremisten het Witte Huis heeft betrokken. Dat verleden is voor mij op dit ogenblik vooral de achttiende eeuw. Een fascinerende tijd waarin veel werd gezaaid dat in de eeuwen daarop tot wasdom is gekomen. Een eeuw van revolutie en opstand ook. De patriottenrevolutie in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, bijvoorbeeld, van 1780 tot 1787. De Franse revolutie, die uitliep op een bloedbad tijdens de Terreur en tenslotte eindigde in een autocratie onder Napoleon. De Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog, van 1775 tot 1883. En wat te denken van de stoommachine?

In de Amerikaanse grondwet werd al vroeg het principe van de scheiding der machten vastgelegd, een principe dat nu in hoog tempo in gevaar dreigt te komen. Het lijkt alsof de republikeinse extremisten er veel aangelegen is hun bondgenoten van zich te vervreemden en de Europese Unie te ontregelen. Ze lijken te handelen als robots die geprogrammeerd zijn door de Russen.

Ik heb het een en ander te danken aan de Amerikanen. Zij kenden mij een zeer genereuze Fulbrightbeurs toe, waarmee ik een paar maanden aan de Universiteit van Minnesota kon verblijven. Afgezien van wat ik opstak aan kennis, leerde ik er mijn vrouw kennen, die vanuit Griekenland ook met een Fulbright naar Minneapolis was gekomen. In het Witte Huis zat toen Ronald Reagan, die we als een niet erg serieus te nemen B-acteur beschouwden. Vergeleken met de huidige bewoner was hij een baken van wijsheid en fatsoen.

Door Kees Klok|2025-03-31T08:59:42+00:0031 maart, 2025|Tags: Fulbright, geschiedenis, USA|0 Reacties

Lees meer

Zomertijd

De stad is bij een zonnetje en milde temperaturen ineens een stuk levendiger en gezelliger dan normaal. Jammer van de ‘wintertijd’, zodat de avonden nog iets te kort zijn, maar ik heb begrepen dat we eind maart weer van die onzin af zijn. Laten we vooral vasthouden aan de zomertijd. Bij mij in de keuken is het het hele jaar zomertijd want ik ben te lui om die klok te verzetten. Ik heb daar gisteren weer een broodje gebakken. Ik bak al jaren mijn eigen brood, dat heb ik overgenomen van Stella. In tegenstelling tot de twee recente visschotels heb ik nog nooit een brood laten verbranden.

Het kroegcollege, gisteravond, ging goed. Een bijna volle zaal, ondanks dat het oorspronkelijke college van Marlisa den Hartog uitgesteld moest worden wegens ziekte. Omdat enkele vaste bezoekers verhinderd waren, heb ik het opgenomen. Dat is visueel uitgedraaid op een ramp, maar ondanks mijn verblijf in de schaduwen was ik goed te horen. Ik ga op zoek naar een filmlamp. Inmiddels staat de opname op mijn Youtubekanaal.

Op weg naar het kroegcollege heb ik Verlicht en vilein. Een biografie van achttiende-eeuws Nederland van Marleen de Vries opgehaald. Ik had het een paar dagen geleden besteld bij Vos & Van der Leer. Het woord vooraf en de inleiding zijn al veelbelovend, maar eerst moet ik De wentelende eeuw van Niek van Sas uitlezen en dan ligt er ook nog Reuring en rebellie. Dordrecht in de patriottentijd 1780-1795. Alles op zijn tijd zullen we maar zeggen.

Door Kees Klok|2025-03-07T15:25:13+00:007 maart, 2025|Tags: boeken, geschiedenis, kroegcollege|0 Reacties

Lees meer

Peanuts

De donkere dagen voor kerst, of tegenwoordig vooral de gore regendagen voor kerst: ik ben ze helemaal zat. Gelukkig heb ik een waterdichte jas, een zonnig humeur en een open haard. Gisteren is de schoorsteenveger geweest, dus die haard kan weer volop aan. Voor de activisten die bij een open haard vlekken in de nek krijgen: ik stook paraffineblokken die niet of nauwelijks vervuiling opleveren, want ik ben te lui om hout te hakken.

Ik heb dit jaar geen boom opgetuigd. Ik had er de energie niet voor, maar we branden wel extra kaarsen. Dat schijnt ook al slecht te zijn, net als drank, roken en foute grapjes over vrouwen. Het zal wel, het is tenslotte peanuts vergeleken met wat er voor verschrikkelijks in de wereld gebeurt. Ik vind het allemaal heel erg, maar ik kan er weinig aan veranderen, daarom trek ik me tevreden terug in de achttiende eeuw. Een geweldige tijd, tenminste, als je vermogend was en kerngezond.

Van de Boven Ons Gestelde Autoriteiten moeten we een noodpakket in huis halen. Je weet maar nooit of de dijk doorbreekt, of Putin op de knop drukt of dat Israel Den Haag binnenvalt om de opgepakte Netanyahu van het Strafhof te bevrijden. Zelf dacht ik eigenlijk meer aan een kerstpakket.

Door Kees Klok|2024-12-24T11:51:36+00:0024 december, 2024|Tags: feestdagen, geschiedenis|0 Reacties

Lees meer

Culloden

De afgelopen twee weken heb ik tussen alle drukke bedrijven door naar een aantal afleveringen van Outlander gekeken. Historische fictie, waarin een verpleegster net na de Tweede Wereldoorlog door aanraking van een menhir in het Schotland van de achttiende eeuw terechtkomt. In de tijd van de inval door Bonnie Prince Charlie, ofwel Charles Edward Stuart (1720-1788). Hij leidde in 1745 de opstand van Schotse aanhangers van het huis Stuart, die de vader van Edward op de troon van Schotland, Engeland en Ierland wilden, in plaats van George II van Hannover. Als het gelukt was, zou er toen al sprake zijn geweest van koning Charles III.

Het avontuur mislukte, de Schotten werden bij Culloden vernietigend verslagen, waarmee de kans dat er ooit weer een Stuart zou regeren definitief van de baan was. Voor zover ik hem heb gezien, ik ben pas aan het einde van het tweede seizoen en er komen er nog vijf, is het een prachtig verfilmde serie, hoe onwaarschijnlijk het verhaal ook is. Er speelt een Nederlandse actrice in mee, Lotte Verbeek, in de rol van Geillis Duncan. Ze spreekt, voor zover ik dat kan beoordelen, met een vlekkeloos Schots accent.

Na Culloden brak een dieptepunt aan in de Schotse geschiedenis. De Highland Clearances, waarbij tienduizenden Schotten gedwongen werden de hooglanden te verlaten, die daar in feite nooit meer van zijn bekomen. Denkend aan die treurige geschiedenis stuitte ik, op zoek naar iets geheel anders, op deze foto, die ik in 1978 maakte tijdens een reis door de Highlands en de Outer Hebrides. Zou het toeval zijn?

Door Kees Klok|2024-12-20T12:06:10+00:0020 december, 2024|Tags: geschiedenis, Schotland|0 Reacties

Lees meer

Geen goede combinatie

Zoals gewoonlijk heb ik de goede zorgen voor mijn huis overgedragen aan Elvira en ben ik voor even naar Thessaloniki gevlogen, waar ik ga uitrusten van enkele maanden noeste arbeid. Via het internet vernam ik dat in Nederland de herfst plotsklaps is ingetreden, maar wie denkt dat ik hier in een warm zonnetje zit kan ik vertellen dat het zwaar bewolkt is, al uren regent en ik in mijn pied-à-terre met het licht aan zit vanwege de duisternis. Hollands weer dus, maar het is nog wel boven de twintig graden.

Voor een van mijn laatste klusjes moest ik me weer eens verdiepen in het koloniaal verleden van Dordrecht. Dat was aanleiding om mijn kritiek op het boekje Slavernijverleden Dordrecht (deel 43 uit de serie Verhalen van Dordrecht) een beetje aan te scherpen. Activisme en de geschiedwetenschap vormen namelijk geen goede combinatie. Mijn opmerkingen vind je hier.

Door Kees Klok|2024-09-10T09:06:53+00:0010 september, 2024|Tags: boeken, Dordrecht, geschiedenis|0 Reacties

Lees meer

Wolkbreuk

Nooit eerder sprak ik met een verondersteld waterdicht jack aan en een raar petje op bij een plechtigheid. Het weer was echter bar en boos, gisteren bij de herdenking van de moord op Johan en Cornelis de Witt. Gelukkig was er ondanks de wolkbreuk een aardig aantal dappere belangstellen. Wethouder Tanja de Jonge van Dordrecht hield een mooie en wijze toespraak, de jonge talentvolle Mila ter Schelde zong enkele fraaie liederen, mijn praatje viel het publiek niet tegen, geloof ik, en dichter Boike haalde in een vers de zweep over het Johan de Witt-gymnasium.

Na afloop had ik een leuk gesprek met enkele zeer in geschiedenis geïnteresseerde jongeren. Hoopgevend vond ik dat. Jammer dat mijn vak in het onderwijs al decennia lang in het verdomhoekje zit, maar daarover een andere keer. Tenslotte gaf ik nog een kort interview aan een filmploeg van het Dordrechts Museum, waar de gebroeders de Witt in de nabije toekomst in de schijnwerpers komen te staan.

Al met al een geslaagde herdenking, waarna ik fluks naar huis fietste om op te drogen. Dank aan organisator Ben Corino van Studio De Witt.

Foto: Ben Corino.

Door Kees Klok|2024-08-21T14:13:08+00:0021 augustus, 2024|Tags: Dordrecht, Gebroeders De Witt, geschiedenis|0 Reacties

Lees meer